مقاومت نظام دين سالاری و امکانات جنبش اصلاحات در ايران از مباحث جدی و حساس گردهمايی بود

اين نشست بزرگترين گردهمايی مربوط به خاورشناسی در سطح جهان به شمار می رود و هر سال صدها پژوهشگر و کارشناس مسائل خاورميانه از ايالات متحده و کشورهای ديگر در آن شرکت می کنند.

انجمن در سال ۱۹۶۶ پايه گذاری شده است و امسال چهلمين دوره آن با تدارکات بيشتر و برنامه های گسترده تری برگزار شد.

هدف اصلی انجمن، ايجاد ارتباط و تشويق همکاری و هماهنگی ميان پژوهشگران و کارشناسان حوزه خاورشناسی، معرفی کارها و دستاوردهای تازه در اين زمينه و کمک به پيشبرد بررسی ها و پژوهشهای علمی و دانشگاهی در سراسر جهان به ويژه در ايالات متحده است.

گفتنی است که با رشد تخصص و گسترش دامنه تحقيقات و مطالعات در سطوح گوناگون حرفه ای، امروزه رشته خاورشناسی با رونق و تنوع بی سابقه ای همراه شده و شاخه های بسيار يافته است. مطالعه درباره مشرق زمين عرصه های گوناگون علوم اجتماعی و انسانی را در بر می گيرد، که مسائل ويژه خاورميانه و دنيای اسلام فصل مشترک آنها به حساب می آيد.

خاورشناسی در کنار زمينه ها و بحث های متداول سنتی، به بسياری از مسائل منطقه ای و حساس روز نيز می پردازد که به اهميت آن در سياست عملی می افزايد.

در منطقه ای مانند خاورميانه که امروزه بستر جوشش ها و تلاطم های تاريخ ساز است، به طور طبيعی برخوردهای علمی از بحث های سنتی و مدرسی فراتر می رود. از اينجاست که ديده می شود مسائل حاد عراق، ايران، افغانستان و امور فلسطين بر بسياری از برنامه ها و ميز گردها و کنفرانس های انجمن سايه افکنده است.

	فاطمه حقيقت جو نماينده پيشين مجلس شورای اسلامی ايران، جدايی دين از سياست را ضرورت مبرم جامعه ايران دانست

مضمون ها و اصطلاح های متداول روز مانند جهاد، شهادت، بنيادگرايی، تروريسم، تعصب دينی، طالبان، القاعده، حقوق زنان، قوانين شرعی، سکولاريسم در عناوين بسياری از برنامه ها و جلسات و انتشارات تکرار شده است.

سهم ايران شناسی

"انجمن بين المللی مطالعات ايرانی" از ديرباز در برنامه های "انجمن مطالعات خاورميانه" حضور فعال داشته است.

برنامه های مربوط به ايران و حوزه زبان فارسی، طيف گسترده ای از مباحث علمی و فرهنگی را در بر می گيرد، از جستارهای دانشگاهی و آکادميک صرف مانند سنجش تطبيقی ادبيات فارسی و عربی، تا مسائلی که با چالش ها و تنش های زنده جامعه ايران پيوند دارند.

برای نمونه جلسه ای که با شرکت فاطمه حقيقت جو، مهرزاد بروجردی، حسين بشيريه و مجيد محمدی به عنوان "رفرم حاکميت دينی در ايران" برگزار شد، با استقبال فراوان روبرو بود و با بحث های گرم و جدی درباره تحولات جاری ايران همراه شد. ارائه نظريات و ديدگاه های گوناگون از سوی شرکت کنندگان، گفتگوها را با جديت و حرارت کم مانندی توأم ساخت.

خانم حقيقت جو که در دوره ششم مجلس شورای اسلامی ايران، موسوم به مجلس اصلاحات، نماينده مجلس بود، هنوز برای جنبش اصلاحات در چارچوب های رسمی و قانونی، تا حدودی مجال حرکت و فعاليت می بيند، در حاليکه ديگران پيشرفت اصلاحات را با وجود ارگان های نهادين و بنيادهای فقهی مسلط، امری محال می دانند.

مهرانگيز کار حقوقدانی که گفتگوها را با جديت دنبال کرده است، در گفتگويی به بی بی سی گفت که در ايران با جامعه ای پويا روبرو هستيم که همچنان با کنکاش های نظری و چالش های سياسی جدی درگير است.

خانم کار آزادی بيان را مسئله گرهی ايران دانست، که هرگونه پيشرفت سياسی و اجتماعی در گرو آنست. خانم کار گفت که جامعه ايران بايد از دين سالاری به سوی مردم سالاری گام بردارد، و اين تنها به همت روشنفکران دينی صورت می گيرد، اما حتی برای طرح و حل مسائل دينی، جامعه بايد از حد اقلی از آزادی بيان برخوردار باشد، و زمامداران کنونی اين حداقل را هم از جامعه دريغ کرده اند.

	حسين بشيريه استاد دانشگاه تهران، موانع قانونی و نهادين پيشرفت اصلاحات را در ايران تشريح کرد

به عقيده خانم کار جنبش معروف به اصلاح طلبی با شکست روبرو شده است، اما وی تأکيد کرد که گفتمان حقوق بشر به يک موضوع جدی در جامعه تبديل شده و شوق به اصلاح و تحول همچنان در دل جامعه زنده است.

به عقيده اين حقوقدان وضعيت قضايی در سالهای اخير نابسامان تر شده است. به گفته او دو نهاد سرسخت و در عين حال بانفوذ، يعنی دستگاه قضايی و نيروهای اطلاعاتی، در برابر اصول حقوق بشر و آزادی های مدنی مانع ايجاد می کنند.

فعاليت های جانبی

بخش های نمايشگاه کتاب که در آن ده ها ناشر با هزاران عنوان کتاب شرکت جسته اند، از بخش های پرطرفدار گردهمايی انجمن مطالعات خاورميانه است.

استادان و کارشناسان و دانشجويان بی شماری که هر روز از نمايشگاه کتاب ديدن می کنند و در راهروها با آشنايان و همکاران خود روبرو می شوند، می توانند کتاب های تازه را با تخفيف خريداری کنند يا آنها را سفارش بدهند.

در بخشی محدودتر، برنامه هايی برای نمايش فيلم و عکس و اجرای موسيقی اختصاص يافته است.

در جشنواره سينمايی دهها فيلم کوتاه و بلند مستند و داستانی به نمايش در آمده است. بيشتر فيلمهای جشنواره از درونمايه های آشنای کشورهای اسلامی و دنيای عرب روايت می کنند: جنبش زنان، حقوق اقليت های مذهبی، برخورد با آيين ها و تعصبات ديرين...

در نمايشگاه کتاب انتشارات "فمينيست پرس" دو اثر از شهرنوش پارسی پور نويسنده ايرانی عرضه کرده است که به تازگی به زبان انگليسی برگشته اند: طوبا و معنای شب، زنان بدون مردان. کتاب اول رمانی مشهور است که در ايران با استقبالی فراوان روبرو شد و به تيراژی بالا دست يافت. کتاب دوم نخست در دهه ۱۳۷۰ در ايران منتشر شد، اما ديری نگذشت که با واکنش مقامات وزارت ارشاد اسلامی روبرو شد و نويسنده اش را به گرفتاری انداخت.

	مهرانگيز کار حقوقدان ايرانی، آزادی بيان را مبرم ترين مسئله جامعه ايران می داند

کتاب ديگری که در نمايشگاه کتاب عرضه شده، ترجمه انگليسی رمان معروف "دايی جان ناپلئون" نوشته ايرج پزشکزاد است.

غير از چند کتابی که ذکر شد، از ادبيات معاصر ايران اثر چشمگير و قابل توجه ديگری عرضه نشده است. در برابر اما، بايد ياد کرد از آثار فراوانی که از ترکيه و کشورهای عربی به نمايشگاه راه يافته اند.

حجم بالای نمونه های ادبيات ترک و عرب در نمايشگاه گواهی است بر توش و توان تازه ای که در قلمرو ادبيات ترکيه و کشورهای عربی شکوفا شده است. به ويژه ادبيات داستانی عرب با نام هايی آشنا و نام های ديگری که به گنجينه ادبيات جهان افزوده می شوند: نجيب محفوظ، غاده السمان، اميل حبيبی، جبرا ابراهيم جبرا، اهداف سويف، عبدالرحمن منيف، جمال غيطانی و شاعرانی مانند ادونيس و سميح القاسم و...

در حاشيه گردهمايی

انجمن مطالعات ايرانی جلسه ای را به قدرشناسی از دکتر اکبر قهاری اختصاص داده بود، که گفته می شود در گسترش فرهنگ ايرانی گام هايی بزرگ و ارزنده برداشته است. احسان يارشاطر در سخنرانی خود ضمن ستايش از خدمات دکتر قهاری، ابراز اميدواری کرد که ايرانيان بيشتری از سرمشق اين ايرانی فرهنگ دوست پيروی کنند.

محمد علی همايون کاتوزيان که قرار بود با ارائه مطالعه ای انتقادی از آثار محمد علی جمالزاده يکی از پيش گامان داستان نويسی در ايران، در گردهمايی شرکت کند، به علت بيماری از سفر به آمريکا و شرکت در برنامه باز ماند.

جواد طباطبايی پژوهشگر ايرانی نيز که قصد داشت درباره اهميت نظری کتاب "سياست نامه" اثر خواجه نظام الملک طوسی سخنرانی کند، از شرکت در گردهمايی باز ماند، اما نوشتار او برای جمع خوانده شد.

نوام چامسکی انديشمند نامی قرار بود در نشستی ويژه ديدگاه انتقادی خود از سياست ايالات متحده در خاورميانه را بيان کند، اما از شرکت در گردهمايی عذر خواست.

	منوچهر محمدی از سوی خود و برادرش جايزه دفاع از آزادی های فکری را دريافت کرد

جايزه دفاع از حقوق و آزادی های پژوهشی به دو فعال سياسی جنبش دانشجويی ايران، براداران اکبر و منوچهر محمدی اهدا شد. اکبر محمدی سه ماه پيش در شرايط مشکوکی در زندان جان باخت. منوچهر محمدی جايزه را دريافت کرد.

اين جايزه پارسال به اکبر گنجی روزنامه نگار نامی ايرانی تعلق گرفته بود.

گردهمايی سالانه انجمن مطالعات خاورميانه عصر سه شنبه 21 نوامبر به پايان رسيد.